Wat is het Atkins dieet
Het Atkins dieet is een koolhydraat-arm dieet dat ontwikkeld werd door Dr. Atkins in 1972. Wanneer men dit dieet volgt eet men veel vet en eiwit en weinig koolhydraten. Het Atkins dieet bevat veel eiwitten en vetten in zich maar weinig koolhydraten. Producten die veel koolhydraten bevatten zoals brood, graan, suiker, rijst etc. zijn in een zeer beperkte hoeveelheid toegestaan. Zo zijn producten zoals groente, fruit en melk in mindere mate toegestaan. Daarentegen zijn producten als vlees, eieren etc. vrij toegestaan. Brood, graanproducten, aardappelen, rijst en pasta zijn verboden.
Het Atkins-dieet bestaat uit 4 fasen:
Fase 1: Inductie of start fase:
Het doel van deze fase is het lichaam in een zogenaamde ketogene toestand (zie vethuishouding) te brengen om op deze manier vetten te laten verbranden. De fase duurt ongeveer 2 weken en gaat gepaard met veel gewichtsverlies door het verlies van vocht.
Fase 2: Gewichtsverlies:
In deze fase is het doel om je kritische koolhydraten grens te bepalen, dit is het aantal koolhydraten dat je per dan kunt eten terwijl het gewichtsverlies doorgaat.
Fase 3: Voorbereiding op de handhavingsfase:
In fase 3 is het doel om een ideale in te nemen hoeveelheid koolhydraten te bepalen waarbij men niet afvalt en ook niet aankomt.
Fase 4: Levenslange handhavingsfase:
Fase 3 gaat vanzelf over in fase 4, het hoofddoel in fase 4 is om niet terug te vallen in ongezond eten waardoor het gewicht weer toe zal nemen. In deze fase heb je je doel bereikt, mocht je weer aankomen, kun je weer gemakkelijk je koolhydraten inname weer verlagen.
Gewichtsverlies
Uit onderzoek blijkt dat koolhydraatarme diëten tot gewichtsverlies leiden. Dit heeft een aantal redenen:
- De voeding bevat in totaal minder calorieën. De mate van gewichtsverlies hangt af van hoe lang het dieet wordt gevolgd, hoeveel calorieën je binnenkrijgt en hoeveel je beweegt.
- Veel mensen die het Atkins dieet volgen, zeggen minder honger te hebben. Dat lijkt te verklaren uit het hoge vet- en eiwitgehalte van het eten. Wanneer door de verminderde honger minder wordt gegeten, betekent dat weer meer gewichtsverlies.
- Door oxidatie van de vrije vetzuren ontstaat het ketolichaam β-hydroxybutaanzuur. Dit ketolichaam heeft als effect het stillen van het honger gevoel.
- Doordat het lichaam minder energie binnenkrijgt dan het nodig heeft, mobiliseert het snel de glycogeenvoorraden (koolhydraatvoorraden) in het lichaam. Je lichaam gaat dan eerst de koolhydraten verbranden die in je spieren zijn opgeslagen. Dit gaat gepaard met een aanzienlijk vochtverlies, waardoor het gewichtsverlies optreedt. Het vochtverlies komt doordat 1 gram glycogeen wordt opgeslagen met 3 gram water. Dit water komt vrij en wordt uitgescheiden met de urine.
Het absolute gewichtsverlies is afhankelijk van het begingewicht van de persoon. Verschillende onderzoeken tonen een gemiddeld gewichtsverlies van 4-5 kg per jaar aan.
Vethuishouding en Energievoorziening
De theorie achter het dieet heeft te maken met de stijging van het bloedglucoseniveau. Na het eten van koolhydraten stijgt glucoseconcentratie in het bloed. Een te hoge stijging van de bloedglucoseconcentratie is schadelijk (gevolgen als blindheid en beschadiging van bloedvaten). Om een hoge bloedglucosewaarde te laten afnemen produceert de alvleesklier insuline. Insuline zorgt ervoor dat glucose in de vorm van glycogeen in de cellen wordt opgenomen waardoor de glucoseconcentratie daalt. De lever heeft een opslagcapaciteit van 100-200 gram en de spieren kunnen 200-500 gram glucose opslaan. De overige koolhydraten worden in vetcellen omgezet in vetten totdat de bloedglucoseconcentratie voldoende is gedaald. Op deze manier kan men van te veel koolhydraten dik worden. Wanneer er een tekort is aan koolhydraten en glycogeen, worden deze vetten verbrand. Dit gebeurd dus wanneer iemand het Atkins dieet volgt.
Bij het Atkins dieet is er een lage bloedglucoseconcentratie door de lage inname van koolhydraten waardoor er glucagon wordt geproduceerd. Glucagon zet glycogeen om in glucose zodat de bloedglucoseconcentratie stijgt. Wanneer het grootste deel van de glycogeen voorraad op is gaat het lichaam over op ketogenese. Hierbij worden er in plaats van glucose, vet verbrand om energie te leveren om het lichaam te laten functioneren. De vetcellen staan de vetten geleidelijk af aan de lever die hiervan ketonen maakt om te dienen als energiebron. Er komt een gestage energievoorziening op gang en er ontstaat een lage en stabiele bloedglucoseconcentratie zonder pieken, hierdoor zou het hongergevoel verminderen. De insuline productie is dan stabiel.
Korte- en langetermijneffecten
Korte termijn effecten van het Atkins-dieet:
- Bloedglucosespiegel neemt af
- Insuline productie wordt stabiel
- Gewichtsverlies en verbranding van vetten
Lange termijn effecten van het Atkins-dieet:
- gewichtsverlies
- Lagere bloeddruk
- Hoger LDL en HDL cholesterol met verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen
- Door een tekort aan vitaminen en mineralen kan men last krijgen van bijvoorbeeld hoofdpijn, diarree en huiduitslag. Het innemen van vitamine supplementen is daarom aanbevolen.
Hoe veilig is het Atkins dieet?
Het Atkins-dieet wordt, zoals eerder genoemd, gekenmerkt door een hoog gehalte aan eiwit en vet, waaronder verzadigd vet. Uit tal van studies blijkt dat te veel verzadigd vet resulteert in een verhoging van het ‘slechte’ LDL-cholesterol en een afname van het ‘goede’ HDL-cholesterol. Hierdoor wordt het risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten vergroot.
Echter de grote hoeveelheid verzadigd vet blijkt in de eerste fase van het dieet niet te leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte. Dit blijkt uit studies waarbij personen tot 12 maanden lang werden gevolgd. Het ontbreken van dit effect kan worden verklaard door de afname van het lichaamsgewicht. Gewichtsverlies heeft immers een positieve uitwerking op het cholesterolgehalte. Echter op lange termijn blijkt dat het LDL en HDL cholesterol toeneemt in vergelijking met andere diëten waarbij men minder vet eet. Verder onderzoek op het gebied van cardiovasculaire risicofactoren op lange termijn is nodig om vast te kunnen stellen of dit gevaar oplevert.
Een tweede bezwaar tegen het langere tijd volgen van het Atkins-dieet is dat men minder vitamines, mineralen en voedingsvezels binnen krijgt. Op termijn kan dit leiden tot tekorten aan deze voedingsstoffen.
Effectiviteit van het Atkins dieet
Uit een recent uitgevoerde meta-analyse blijkt dat mensen die een dieet volgen waarbij ze zeer weinig koolhydraten mogen eten op lange termijn meer gewicht verliezen dan mensen die een dieet volgen waarbij ze weinig vet mogen eten.
In het kort
Het Atkins dieet is een manier om snel, veel gewicht te verliezen. Men verbrand vet waardoor de hoeveelheid vet afneemt. Het nadeel is echter dat het eventuele gezondheidsrisico’s met zich mee kan brengen op de langere termijn. Ook is het dieet vrij moeilijk vol te houden. Heeft U veel overgewicht en wilt U afvallen? Raadpleeg dan altijd eerst uw huisarts.
